Çocuklarda diş ağrısı, kalıcı ya da aralıklı olabilir ve pek çok farklı şekilde kendini gösterebilir. Çok şiddetli ya da hafif rahatsızlık hissine yol açacak düzeyde görülebilen diş ağrıları, bir neden olmaksızın kendiliğinden ya da bazı uyaranlara cevap olarak ortaya çıkabilir. Diş ağrılarının karakteri, süresi ya da ortaya çıkış şekli nasıl olursa olsun bir çocuk diş doktoru ile görüşmek ve birlikte yol haritası çizmek faydalı olacaktır. Diş ağrılarının kendiliğinden hafiflemesini ya da geçmesini beklemek veya diş ağrısını evde kolay bir takım çözüm önerileriyle atlatmak iyi gibi görünse de uzmanlar, bir diş doktoru görüşünün alınmasının gerekli olduğunu vurgular. Diş ağrıları, en sık olarak altta yatan bir enfeksiyon ya da darbe veya travmalara bağlı yaralanmalar sonucunda ortaya çıkar. Enfeksiyonun ilerleyip kötüleşmesinin ve dişlerde kalıcı hasara yol açmasının önlenmesi için tanı ve tedavide hızlı olunması önem taşır.
Çocuklarda Sık Rastlanan Diş Ağrısı Nedenleri Nelerdir?
Çocuklarda dişin diş etine gömülü olmayan kısmı, 3 tabakadan meydana gelir. Sert, sağlam ve koruyucu fonksiyonlara sahip en dış yüzey enamel (diş minesi) olarak adlandırılır. Diş minesinin alt kısmında sert, dayanıklı; fakat bol gözeneğe sahip dentin tabakası yer alır. Pulpa olarak adlandırılan diş özü, dentinin altında yerleşim gösteren yumuşak bir bağ doku elemanıdır. Pulpa tabakası; sinir ağı, kan damarları ve bağ dokusundan zengin bir yapıdadır. Diş minesi ile diş özü arasında bağlantıyı sağlayan küçük tüp yapıları, dentin tabakasında yer alır. Çocuklarda görülen diş ağrılarının altında yatan sebep, genellikle hasar görmüş ve yapısı bozulmuş dentin ya da pulpadır.
Diş minesi hasarlandığında ve dentin tabakası açığa çıkıp savunmasız kaldığında küçük tüpler yoluyla diş özündeki yoğun sinir ağı uyarılabilir. Sinir ağındaki bu uyarılma, diş ağrılarına ve diş hassasiyetine yol açabilir. Sinir uyarımının sorumluları arasında başlıca çok sıcak ve çok soğuk gıdalar, şeker oranı yüksek besinler ve asitli içecekler bulunur. Diş özünün de zarar gördüğü durumlarda diş ağrıları çok şiddetli ve inatçı olabilir. Çocuklarda diş ağrısının şekli, ağrının neden kaynaklandığı ile yakından ilişkilidir. Diş ağrılarına yol açabilien faktörlerden bazıları şunlar olabilir:
- Diş sürmesi: Süt dişleri ve kalıcı dişlerde görülebilen, dişlerin diş eti çizgisi hizasının altından gelişmeye başladığını gösteren durumu ifade eder.
- Gevşemiş dişler: Gevşek dişler nadir de olsa ağrılı dişe neden olabilir. Kalıcı dişler büyümeye başladığında süt dişlere ya da diş etlerine bası yaparak ağrıyı tetikleyebilir.
- Agresif diş fırçalama: Dişlerin bastırarak ve agresif şekilde fırçalanması diş minesinde aşınmaya neden olabilir. Çok sert kıllara sahip diş fırçaları ya da kötü içerikli diş macunları da dişlerde zedelenme ve hasara neden olarak ağrıya yol açabilir.
- Bruksizm (Diş sıkma ve diş gıcırdatma): Bazı çocuklarda görülebilen bruksizm, gece veya gündüz görülmesine ya da semptomlara göre farklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Sorun bazen ergenlik dönemiyle birlikte geçici olabilse de gece ya da gündüz ağız koruyucular veya plaklar semptomların rahatlatılmasında yardımcı olabilir.
- Diş travmaları: Özellikle spor yapan çocuklarda diş ağrısının nedeninin yüze gelen herhangi bir darbeden kaynaklı olup olmadığının sorgulanması önemlidir. Kırık ya da gevşemiş dişler ve diş eti travmaları ağrıya yol açabilir. Yaralanmaları önlemek ve olası kazalarda riski en aza indirmek için uygun spor ekipmanları kullanılmalıdır.
- Diş eti hastalıkları: Diş eti dokusu hasarlandığında ve şiştiğinde ağrıya sebep olabilir. Diş eti iltihabı durumunda da diş eti şişmesi ve ağrı ortaya çıkabilir. Ağız bakımı ve hijyenine hassasiyet gösterilmesi, dişleri olduğu gibi diş etlerini de korur.
Sık Rastlanan Diş Ağrısı Çeşitleri
Diş ağrıları ağrının yerleşimi ve şiddetine, ağrının süresine ve tipine, tetikleyici bazı faktörlere göre değişkenlik gösterir. Yaygın görülen bazı diş ağrısı türleri aşağıdaki gibidir:
- Bilinen bir tetikleyici ile ilişkili olmayan, kalıcı ve zonklayıcı ağrı: Şiddetli ve inatçı diş ağrıları, çocuklarda günlük aktivitelerde kısıtlamaya yol açtığı gibi gece uyku kalitesini de bozabilir ve uykudan uyandırabilir. Bu gibi ağrılarda neden genellikle diş enfeksiyonlarına bağlı diş apseleri ya da pulpa iltihaplarıdır. Diş apseleri, sıklıkla bakteriyel enfeksiyonlara karşı ortaya çıkar ve irin birikimi olarak tanımlanabilir. Diş apselerinin tanınması ve tedavisi komplikasyonlara yol açabileceğinden oldukça önemlidir. Apseler, diş doktoru tarafından boşaltılır ve enfeksiyonun gelişim ve yayılımını önlemek amacıyla antibiyotik reçete edilebilir. Diş eti hastalıkları, ağız ya da dişlere darbe veya derin diş çürükleri, diş apsesi ya da pulpa iltihaplarına neden olabilir. Diş ağrılarının tedavisi için altta yatan esas problem çözülmeli ve özellikle enfeksiyon durumlarında enfeksiyonun vücuda dağılmasının önüne geçilmelidir.
- Dişlerde ve çenede hissedilen sürekli künt ağrı: Doğal alanında sürmek ya da gelişmek için yeteri kadar alanı olmayan yirmilik dişler yani gömülü 20 yaş dişleri, diş eti problemleri ve pulpa enfeksiyonları bu tür ağrılarda en yaygın nedenler arasındadır. Altta yatan durum tedavi edilmeden diş ağrısının geçmesi zordur.
- Çok sıcak ya da çok soğuk, çok şekerli ya da asitli yiyecek içecek tüketiminden sonra görülen ağrı: Dişlerde ya da diş aralarında büyük boşluklar, diş çürükleri ya da travmalar bu tür ağrılarla karşılaşma olasılığını artırır. Diş çürükleri ve diş travmaları diş minesinde hasara yol açarak dentin tabakasını açıkta bırakabilir. Dentin tabakasının açıkta kalması ve uyaranlara karşı hassasiyeti nedeniyle ortaya çıkan ağrılar, genellikle diş kaplaması ya da diş dolgusu gibi daha basit tedavi yöntemleri ile düzeltilebilir.
- Çiğneme ya da ısırma esnasında ortaya çıkan keskin, delici karakterde ağrı: Keskin ve saplanır tarzda ağrılar, sıklıkla kırık bir dişin habercisidir. Hafif diş çatlakları, çocuklarda ısırma ya da kazalara bağlı olarak basınç etkisiyle şiddetlenebilir ve çatlak derinleşip dişte kopmalara gidebilir. Çocuk ısırmayı sonlandırıp basıncı azalttığında çatlak daralacağı için ağrı da keskin bir hal alabilir. Isırma ile şiddetlenen ağrılarda hangi dişin ağrıdığının tam olarak tespiti genellikle kolay değildir.
Küçük Çocuklar Diş Ağrısını Nasıl Anlatabilir?
5 yaşındaki çocuğun diş ağrısına ne iyi gelir? ya da 7 yaşındaki çocuğun diş ağrısı nasıl geçer? gibi sorular sıkça karşılaşılan ve çözüm bulunması nispeten kolay durumlardır. Sözlü olarak iletişim kuramayan daha küçük çocuklar ve bebeklerde ise iletişim daha zor olacaktır. Dişinin ağrıdığını ya da iyi hissetmediğini söyleyemeyen ya da ağrının tipini tarif edemeyen küçük çocuklarda diş ağrısına dair sözlü olmayan bazı ipuçları yakalamak mümkün olabilir. Bebekler ve küçük çocuklarda dikkatli edilmesi gereken ve dişlerde ağrıyı işaret edebilen bazı durumlar aşağıdaki gibidir:
- Titizlik ve huysuzluk
- Yemek yemeyi ve bir şey içmeyi reddetme, yeme alışkanlıklarında aniden değişiklik
- Uykuya dalmada zorluk ve gece sık uyanma
Çocukların büyük kısmında diş çıkarma dönemlerinde de bu gibi semptomlar ile karşılaşmak mümkündür. Bu semptomlara ek olarak çocukta sürekli bir rahatsızlık ve kırgınlık hali, diş çıkarma dönemlerinde rahatlatmak için kullanılan yöntemlerin işe yaramaması uyarıcı olmalıdır ve bir pediatrik diş doktoruna danışılmalıdır.
Çocuklarda Diş Ağrısı Ne Zaman Acildir?
Hafif ve günlük aktiviteleri aksatmayan diş ağrıları için diş doktoru randevusu beklenebilir. Bununla birlikte bazı durumlarda şiddetli ve uyarıcı semptomlar iyi gözlenmeli ve acil sağlık yardımı talep edilmelidir. Şiddetli belirtilerin bir kısmı aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Yüksek ateş
- Yüzde şişme ve kızarma
- Şiddetli kanama
- Diş etinde ya da ciltte irin veya renk değişikliği
- Diş yüzeyinde ya da diş kökünde dikey yerleşimli çatlak veya kırık.
Çocuklarda Diş Ağrısı Nasıl Geçer?
Çocuğun diş ağrısına ne iyi gelir sorusunun cevabını en iyi, ayrıntılı bir muayene sonrası diş doktoru yanıtlayacaktır. Diş ağrılarının tedavisi, çoğunlukla profesyonel bir yaklaşım gerektirir ve tanı ile birlikte tedavide geç kalınması veya tedavinin yanlış uygulanması ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Diş ağrısı ortaya çıktığında soğuk veya sıcak yiyecek ve içeceklerden uzak durmak, sert, şekerli ve asitli gıdalardan kaçınmak ve ağız hijyenini sürdürmek önemlidir. Bazı durumlarda doktorun da tavsiyesiyle evde uygulanabilecek bazı yöntemler, diş ağrısında rahatlama sağlayabilir. Evde uygulanabilecek bazı yöntemler aşağıda verilmiştir:
- Ilık ve tuzlu su ile ağzı çalkalama
- Sarımsak ezmesi kullanmak
- Soğuk kompres uygulamak
- Nane çayı tüketmek ya da nane çayı poşeti ile kompres uygulamak
- Kekik çayı ile gargara
- Karanfil yağı veya aloe vera jeli ile masaj uygulamaları
Çocuklarda görülen diş ağrısı, diş eti iltihabı, çürük gibi problemler pedodonti (çocuk diş hekimliği) bölümü bünyesinde tedavi edilir. Karşılaşılan bazı semptomlara karşı uyanık olmak, ciddi semptomlar görülmesi halinde en yakın sağlık kuruluşuna başvurmak ve kapsamlı bir muayeneden geçmek önerilir.
* Bu içeriğin geliştirilmesinde İsü Dent Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde ISUDENT’de tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir.